Het ontstaan van aandacht voor duurzaamheid
Heeft de maatschappij zich altijd zorgen gemaakt over de duurzaamheid van onze aarde en ons bestaan? Niet getuige de uitspraak over de kijk op de sociale verantwoordelijk van bedrijven van Milton Friedman die in 1970 in het New York Times Magazine stelt dat de enige maatschappelijke verantwoordelijkheid van ondernemingen bestaat uit het verhogen van hun winsten. Vlak daarna, in het jaar 1972, echter vraagt de Club van Rome publieke aandacht voor haar rapport over de schadelijke gevolgen van groei in de wereld. Het rapport analyseerde de gevolgen van de toenemende wereldbevolking, industrialisatie, voedselproductie en milieuvervuiling op de planeet. Belangrijke conclusies van het onderzoek waren dat de wereldbevolking toenam, maar niet de hoeveelheid voedsel en ook niet de natuurlijke bronnen. In 1987 bracht de Brundtland Commissie haar rapport uit met als doel landen te verenigen in het nastreven van duurzame ontwikkeling. De commissie werd opgericht door de Verenigde Naties om de relatie tussen milieukwesties en economische ontwikkeling te onderzoeken. Het Brundtland-rapport had een aanzienlijke invloed op het beleid en de discussies over duurzaamheid en milieukwesties. Het legde de basis voor de Earth Summit (ook bekend als de Rio-top) die in 1992 plaatsvond en resulteerde in belangrijke internationale overeenkomsten, waaronder het Klimaatverdrag van de Verenigde Naties uit 2015. Het rapport blijft een belangrijke referentie voor duurzame ontwikkeling en heeft bijgedragen aan het bewustzijn van de noodzaak om de natuurlijke hulpbronnen van de planeet te behouden voor toekomstige generaties. Vanaf die tijd werden ondernemingsbesturen geacht om het milieu, werknemers en consumenten te beschouwen als significante en legitieme stakeholders. In de jaren 1990 werden er nieuwe definities toegevoegd aan het concept van maatschappelijk verantwoord ondernemen, zoals stakeholder theorie en bedrijfsethiek. Vanaf 2003 begonnen verschillende landen en organisaties met het ontwikkelen van corporate governance codes die duurzaam ondernemen bevorderen. Deze codes zijn richtlijnen en aanbevelingen die bedrijven helpen bij het nemen van verantwoordelijke beslissingen op het gebied van milieu, sociale aspecten en corporate governance.
Internationale initiatieven voor een gezondere wereld
Internationaal zijn er verscheidene verdragen en akkoorden gesloten. We zullen de drie belangrijkste daarvan noemen. De Sustainable Development Goals (SDG's) zijn een verzameling van 17 wereldwijde doelen die in 2015 door de Verenigde Naties zijn vastgesteld. De SDG's zijn onderdeel van resolutie: 'Transforming our World: the 2030 Agenda for Sustainable Development', kortweg de 2030 Agenda, de ontwikkelingsagenda voor de periode van 2015 tot en met 2030 van de 193 lidstaten van de Verenigde Naties. Er zijn sustainable development goals ten aanzien van de bestrijding van armoede en honger, het zorgen voor een goede gezondheid en welzijn voor mensen, kwaliteitsonderwijs, gendergelijkheid, schoon water, betaalbare en schone energie, werk en economie, vermindering van ongelijkheid, het realiseren van duurzame steden en gemeenschappen, verantwoorde consumptie en productie, klimaat, biodiversiteit, vrede en rechtvaardigheid. Het Klimaatakkoord van Parijs is een internationaal verdrag dat werd aangenomen door de Verenigde Naties in 2015. Het akkoord is bedoeld om wereldwijde inspanningen te coördineren voor de periode van 2020 tot en met het jaar 2100 om de opwarming van de aarde te beperken en de gevolgen van klimaatverandering te verminderen. De belangrijkste doelen van het akkoord zijn om de mondiale gemiddelde temperatuurstijging ruim onder 2 graden Celsius te houden ten opzichte van het pre-industriële niveau van rond het jaar 1900, en het terugdringen van de CO2 uitstoot naar het niveau van het jaar 1990. Beide doelen worden gezien als de grens om gevaarlijke en onomkeerbare gevolgen van klimaatverandering te voorkomen. De European Green Deal is een Europees programma om klimaatverandering tegen te gaan. Europa moet volgens deze afspraken in 2030 de CO2 uitstoot met 55% terugbrengen ten opzichte van 1990. In 2050 moet Europa het eerste klimaatneutrale continent zijn.
De Corporate Social Responsibility Directive (CSRD)
Om de transparantie rondom duurzaamheid en andere niet-financiële aangelegenheden te versterken, heeft de Europese Commissie de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) uitgevaardigd, welke vanaf 1 januari 2024 in werking treedt. De CSRD stelt niet-financiële transparantie-eisen verplicht voor een breed type aan ondernemingen. Daarnaast schrijft de CSRD voor dat er een eenduidige verslaggevingsstandaard wordt opgesteld in Europa, die duidelijk maakt op welke manier er over niet-financiële informatie moet worden gerapporteerd. Inhoudelijk gezien worden de rapportage-eisen op het gebied van duurzaamheidsinformatie uitgebreid, dienen deze te worden opgenomen in het bestuursverslag, en dient de Raad van Bestuur (RvB) en de Raad van Commissarissen (RvC) hier expliciet verantwoordelijkheid voor te nemen. Een assurance-rapport, afgegeven door een accountant, voor de niet-financiële informatie is verplicht.
De CSRD zal in Nederland van toepassing zijn op ongeveer 7,200 ondernemingen en in Europa in totaal op zo’n 50,000 ondernemingen.
CSRD werkingssfeer en aandachtspunten
Ook in het Caribisch gebied is het belangrijk om aandacht te schenken aan sustainability, aangezien de CSRD ook indirect gevolgen zal hebben voor lokale ondernemingen. Dit kan bijvoorbeeld zijn als groepsmaatschappij van een Europese multinational, maar ook buiten de groep. Ondernemingen dienen immers te rapporteren over duurzaamheid in de gehele waardeketen, inclusief hun leveranciers, afnemers en andere zakelijke relaties. Dat zal effect hebben op de eisen die deze ondernemingen stellen aan hun relaties, bijvoorbeeld op het gebied van duurzaam inkopen. Dit vereist documentatie en transparantie van ondernemingen in de gehele keten, tot de kredietverschaffing aan toe. Bovendien dreigt de internationale aansluiting, al op korte termijn, in gevaar te komen als we niet meegaan met de internationaal sterk groeiende aandacht voor sustainability.
Sturing door tax initiatieven
Belastingen kunnen als instrument worden gebruikt om duurzaamheidsdoelen te behalen. Ongewenst gedrag van bedrijven kan worden belast. Denk hierbij aan een heffing op plastic. Aan de andere kant kunnen belastingvoordelen worden toegekend aan bedrijven die goed presteren op het gebied van duurzaamheid. Ook is het mogelijk dat wordt gepubliceerd wat de trend is in het betalen van belastingen in bijvoorbeeld vervuilende sectoren. In Curaçao is hier nog veel werk aan de winkel op het gebied van duurzaamheid.